برای شفاف سازی اطلاعات حمل و تسهیل امور گمرکی به بارنامه نیاز داریم. بارنامه چیست ؟ بارنامه، نوعی سند مهم و کلیدی در دنیای تجارت و حملونقل است که در ساماندهی، پیگیری و قانونمندسازی فرایندها، نقش مهمی دارد. بارنامه، در واقع مدرکی به عنوان اثبات ارسال کالا به شمار می‌آید و در تعیین مسئولیت‌ها، بیمه محموله و تسهیل امور گمرکی، نقش مهمی ایفا می‌کند. فعالان حوزه حملونقل، بازرگانی، ترخیص کالا و حتی کسب و کارهای کوچک، باید شناخت دقیق و کاربردی از بارنامه داشته باشند. در این مقاله از ترخیص سنتر، شما را با مفهوم بارنامه، انواع آن، نحوه صدور، کاربردها و نکات قانونی مرتبط با آن آشنا می‌کنیم. برای بررسی جامع این سند، در ادامه همراه ما باشید.
بارنامه چیست؟
در جواب سوال « بارنامه چیست » باید بگوییم، بارنامه یک سند قانونی رسمی و قابل استناد است که به عنوان مدرک حمل کالا بین فرستنده، گیرنده و شرکت حملونقل، شناخته میشود. این سند، مالکیت کالا در حین حمل را مشخص می‌کند و در مورد شرایط حمل، مبدا، مقصد، تعداد، وزن و نوع کالا، اطلاعات دقیقی را می‌دهد.
بارنامه از منظر حقوقی نیز اهمیت بسیار زیادی دارد. این سند به عنوان قرارداد رسمی بین طرفین حمل محسوب میشود و در صورت بروز هرگونه اختلاف یا خسارت، قابل استناد است و مرجع رسیدگی محسوب میشود.
صدور بارنامه حمل‌و‌نقل‌های داخلی، توسط شرکت‌های حملونقل دارای مجوز انجام می‌گیرد. برای حمل‌و‌نقل‌های بین‌المللی نیز با بارنامه‌های خاصی مانند بارنامه هوایی، دریایی یا کامیونی صادر میشود که کاربرد هر یک با دیگری متفاوت است. به عبارت ساده‌تر، بارنامه به عنوان پل ارتباطی میان تمام عناصر زنجیره تامین، عمل می‌کند.
بعد از صدور بارنامه و بررسی اسناد حمل، سند مهم دیگری به نام ترخیصیه یا Delivery Order برای آزادسازی و تحویل کالا از انبار گمرک صادر میشود که نقش مهمی در تکمیل فرآیند ترخیص دارد.
اهمیت وجود بارنامه
در هنگام ترخیص کالا از گمرک جلفا یا دیگر گمرک‌های داخلی و خارجی، وجود بارنامه جزو ضروریات است. بارنامه در زنجیره حملونقل و تجارت کالا، یکی از مهم‌ترین اسناد محسوب میشود و نبود آن، مشکلات مالی، اجرایی و قانونی را به دنبال خواهد داشت. این سند، علاوه بر اینکه پروسه حمل کالا را شفاف می‌کند، بلکه از نظر حقوقی نیز تمامی طرف‌های درگیر در فرایند حمل مانند فرستنده، گیرنده، شرکت حملونقل و مراجع نظارتی را نیز تضمین خواهد کرد. دلایل اهمیت بارنامه به شرح زیر است:
- سند قانونی و قابل استناد: در دعاوی حقوقی و برای حل اختلاف گمرکی ، بارنامه به عنوان یک مدرک رسمی شناخته میشود.
- تعیین مسئولیت‌ها: بارنامه، مسئولیت حمل کالا را در هر مرحله از فرایند مشخص می‌کند.
- شفاف سازی اطلاعات محموله: اطلاعات محموله مانند مشخصات کالا، مبدا، مقصد و شرایط حمل در این بارنامه نوشته میشود که امکان پیگیری دقیق و جلوگیری از خطا فراهم می‌کند.
- کنترل و نظارت قانونی: حمل کالا بدون وجود بارنامه از نظر قانونی، غیر مجاز است. کالاهایی که بارنامه ندارند، احتمالا توقیف یا جریمه خواهند شد.
- پایه‌ای برای بیمه و خسارت: در صورت بروز حادثه و آسیب به کالا، بارنامه به عنوان سند اصلی برای پیگیری بیمه و دریافت خسارت محسوب میشود.
- امکان ردیابی و مدیریت لجستیکی: شرکت‌های حملونقل با استفاده از بارنامه می‌توانند وضعیت محموله و موقعیت آن را در طول مسیر بررسی کنند.
با وجود همه این دلایل، بارنامه فقط یک برگه ساده نیست، بلکه ستون فقرات حملونقل قانونمند و مسئولانه به شمار می‌آید. مدرک مهم دیگری که باید در ادامه فرآیند پس از صدور بارنامه دریافت کنید برگ سبز گمرکی است در مقاله ” برگ سبز گمرکی چیست ” به بررسی نحوه دریافت آن پرداخته‌ایم.
انواع بارنامه
انواع بارنامه بر اساس نوع وسیله حملونقل، توافقات بین طرفین و روش ارسال متفاوت است. فعالان حوزه تجارت بین‌الملل، حملونقل و ترخیص کالا از گمرک باید با انواع بارنامه آشنا باشند. هر کدام از انواع بارنامه، اطلاعات فنی، ساختار خاص و شرایط حقوقی منحصربه‌فردی دارند. در ادامه به بررسی انواع بارنامه می‌پردازیم:
بارنامه هوایی
در هنگام ترخیص بار هوایی، باید بارنامه هوایی صادر شود. عنوان بین‌المللی بارنامه هوایی، Air Waybill (AWB) است. این بارنامه توسط شرکت‌های هواپیمایی برای بارهایی که حملونقل آن‌ها به صورت هوایی انجام میشود، تخصیص خواهد یافت. این سند، به عنوان رسید دریافت کالا و قرارداد حمل عمل می‌کند و مالکیت کالا را به صورت مستقیم انتقال نمی‌دهد. این بارنامه، غیر قابل انتقال است و فقط برای فرد یا نهادی که نام آن‌ها روی بارنامه درج‌شده، قابل استفاده است.
بارنامه دریایی
یکی از مهم‌ترین اسناد در حملونقل بین‌المللی از طریق دریا، بارنامه دریایی یا Bill of Landing (B/L) است. این سند، نقش رسید دریافت کالا، سند مالکیت و قرارداد حمل را بر عهده دارد. این بارنامه، قابل انتقال بوده و در مبادلات بانکی و اعتبارات اسنادی نیز مهم است.
بارنامه راه‌آهن
بارنامه راه‌آهن که به آن راهنامه نیز گفته میشود، نوعی سند است که توسط خطوط ریلی صادر میشود. در این بارنامه، اطلاعات دقیق در مورد کالا، مبدا و مقصد، ایستگاه‌های راه‌آهن، هزینه حمل، مشخصات فرستنده و گیرنده و زمان تحویل نوشته میشود. مسئول صدور این نوع بارنامه، شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی است.
بارنامه حمل با کامیون
بارنامه جاده‌ای که به آن بارنامه کامیونی یا (Convention Marchandises Routiers) CMR نیز گفته میشود، برای حمل‌و‌نقلی صادر میشود که انتقال آن‌ها از طریق جاده است. اطلاعات درج شده در این بارنامه مشخصات کالا، کامیون، راننده، مبدا، مقصد، شرایط حمل و زمان حمل را شامل میشود. تنظیم این بارنامه بر اساس کنوانسیون CMR انجام می‌گیرد. در حملونقل داخلی نیز شرکت‌های حملونقل جاده‌ای، باید این بارنامه رسمی را صادر کنند. پیگیری این بارنامه، از طریق سامانه معتبر سپهری انجام میشود.
برخی دیگر از انواع بارنامه
انواع رایج بارنامه را با یکدیگر مرور کردیم؛ اما انواع بارنامه در همین جا خلاصه نمیشود. بارنامه‌های دیگری نیز وجود دارند که با توجه به نوع حملونقل و یا نیازهای خاص صادر می‌شوند. در ادامه این بارنامه‌ها را مرور می‌کنیم:
- بارنامه آن‌بورد (On Board Bill of Lading): این بارنامه تایید می‌کند که کالا در کشتی بارگذاری شده و آماده حمل است.
- بارنامه حملونقل با کامیون (Truck Waybill): یک بارنامه ساده برای حمل جاده کوتاه‌برد یا داخلی است.
- بارنامه سراسری(Through Bill of Lading): برای حمل کالا از مبدا تا مقصد نهایی صادر میشود؛ حتی اگر از چند وسیله نقلیه مختلف در طول مسیر استفاده شود.
- بارنامه مرکب (Multimodal Bill of Lading): یک سند جامع برای کل مسیر در حملونقل ترکیبی (به عنوان مثال دریا و جاده) است.
- بارنامه رسید پستی(Postal Receipt): این رسید توسط شرکت پست، هنگام ارسال بسته‌های رسمی صادر میشود.
- بارنامه الکترونیکی (e-Bill of Lading): این بارنامه، نسخه دیجیتال بارنامه است که مدیریت و صدور آن از طریق سامانه‌های آنلاین انجام میشود. مزایای این بارنامه، کاهش جعل و سهولت پیگیری است.
با توجه به نوع و مسیر حملونقل، یک بارنامه مجزا صادر میشود.
اطلاعات مندرج در بارنامه چیست ؟
هر بارنامه، مجموعه‌ای از اطلاعات دقیق و ضروری درباره کالا و فرایند حمل را دربردارد. درج این اطلاعات در جهت پیگیری محموله، تطابق قانونی گمرکی، مسئولیت‌ها و شفاف‌سازی ضروری است. در صورت اشتباه یا ناقص بودن اطلاعات بارنامه، مراحل ترخیص کالا از گمرک ، بیمه یا تحویل کالا با مشکل مواجه میشود.
در جدول زیر، مهم‌ترین اطلاعات مندرج در بارنامه را مرور می‌کنیم:
| اطلاعات مندرج در بارنامه | توضیحات |
|---|---|
| شماره بارنامه | شناسه‌ی یکتای سند برای پیگیری و ارجاع قانونی. |
| تاریخ صدور | زمان دقیق تنظیم و صدور بارنامه. |
| نام و نشانی فرستنده (صادرکننده) | مشخصات شخص یا شرکت ارسال‌کننده کالا. |
| نام و نشانی گیرنده | اطلاعات دقیق از فرد یا شرکت دریافت‌کننده کالا. |
| مشخصات کالا | شامل نام کالا، نوع، تعداد، وزن، حجم، بسته‌بندی و ارزش تقریبی. |
| مبدا و مقصد حمل | محل بارگیری و محل تحویل نهایی کالا. |
| نوع وسیله حمل | مثل کشتی، هواپیما، قطار یا کامیون، به همراه شماره وسیله نقلیه. |
| شرایط حمل | شامل مواردی مانند بیمه، هزینه حمل، نحوه پرداخت کرایه و شرایط خاص (مثلا حمل کالاهای خطرناک یا فاسدشدنی). |
| نام شرکت حملونقل یا متصدی حمل | نهادی که مسئول جابجایی کالا است. |
| امضای طرفین | شامل امضای فرستنده، شرکت حمل و گاهی گیرنده برای تایید دریافت بار. |
در نسخه‌های دیجیتالی بارنامه، اطلاعات تکمیلی‌تری مثل GPS، مسیر حمل، کد رهگیری، وضعیت لحظه‌ای محموله و سایر داده‌های لجستیکی درج میشود.
قوانین بارنامه
قوانین بارنامه چیست ؟ بارنامه، تابع مجموعه‌ای از قوانین و مقررات داخلی و بین‌المللی است. رعایت این قوانین برای استفاده، صدور و استناد به بارنامه ضروری محسوب میشود. تخلف در اجرای قوانین، منجر به ابطال بارنامه، بروز مسئولیت‌های قانونی و جریمه خواهد شد. این قوانین با توجه به نوع و شیوه حمل متفاوت است، اما یک اصول کلی دارد؛ در ادامه به تشریح این قوانین می‌پردازیم:
قانون تجارت و حملونقل داخلی
بارنامه برای حملونقل داخلی، تحت نظارت سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای و بر اساس قانون حملونقل کالا و تجارت صادر میشود. با توجه به این قوانین، داشتن بارنامه برای حمل بار ضروری است. همچنین این قوانین تذکر می‌دهند که رانندگان باید بارنامه معتبر را هنگام عبور از ایست‌های بازرسی ارائه دهند. اطلاعات بارنامه باید واقعی، دقیق و منطبق با وضعیت کالا باشد.
قوانین بین‌المللی حملونقل
در حملونقل بین‌المللی، همه بارنامه‌ها تابع کنوانسیون و مقررات جهانی هستند. در جدول زیر، این قوانین را در مورد بارنامه‌های دریایی، هوایی، جاده‌ای و ریلی مرور می‌کنیم:
| نوع بارنامه | قوانین بین‌المللی |
|---|---|
| بارنامه دریایی (B/L) | تابع کنوانسیون‌های بین‌المللی مانند کنوانسیون لاهه، قواعد هامبورگ و قواعد روتردام. |
| بارنامه هوایی (AWB) | مشمول کنوانسیون ورشو و کنوانسیون مونترال است که حقوق و تعهدات شرکت‌های هواپیمایی و صاحبان کالا را مشخص می‌کند. |
| بارنامه جاده‌ای (CMR) | بر اساس کنوانسیون CMR (1956) تنظیم میشود. در این بارنامه، مسئولیت‌ها و محدودیت‌های مربوط به حمل کالا با کامیون بین کشورهای عضو مشخص خواهد شد. |
| بارنامه ریلی | تابع مقررات بین‌المللی حمل ریلی (CIM) و مقررات داخلی راه‌آهن‌ها. |
اگر در سطح بین‌المللی به صادرات یا واردات می‌پردازید، آشنایی با این قوانین ضروری است.
اعتبار و الزام قانونی بارنامه
صدور بارنامه باید توسط نهاد معتبر یا شرکت حمل دارای مجوز انجام شود. برای رسمیت یافتن بارنامه، امضای فرستنده و متصدی حملونقل ضروری است. درج هرگونه اطلاعات اشتباه یا ناقص در بارنامه، مسئولیت قانونی ایجاد می‌کند و حتی می‌تواند منجر به باطل شدن بارنامه شود. در حملونقل بین‌المللی ممکن است بارنامه به عنوان سند مالکیت کالا شناخته شود و انتقال بارنامه، معادل انتقال مالکیت کالا باشد.
بارنامه الکترونیکی و قوانین جدید
با گسترش بارنامه‌های الکترونیکی، قوانین خاصی برای صدور و ذخیره‌سازی دیجیتالی این اسناد صادر شده است. این قوانین عبارتند از:
- استفاده از امضای دیجیتال معتبر
- ثبت در سامانه‌های رسمی مانند سامانه سپهری
- امکان استعلام و رهگیری توسط مراجع ذی‌ربط
بارنامه از نظر قانونی، یک سند معتبر و قابل پیگیری است؛ برای جلوگیری از تخلفات و مشکلات حقوقی باید با قوانین آن آشنا باشید. پس از صدور بارنامه و تکمیل اطلاعات اولیه محموله، واردکننده باید برای دریافت کد ساتا اقدام کند؛ این کد، پیش‌نیاز الزامی برای تنظیم اظهارنامه گمرکی و ترخیص کالا از گمرک است.
نحوه دریافت بارنامه
یکی از مراحل اصلی و الزامی در فرایند حمل کالا، دریافت بارنامه است. این فرایند به نوع حملونقل و شیوه حمل بستگی دارد، اما تمامی روش‌ها دارای یک اصول مشترک هستند. ارائه اطلاعات دقیق، ثبت در سیستم مربوطه و صدور رسمی توسط مرجع مجاز از جمله الزامات دریافت بارنامه است.
به یاد داشته باشید که دریافت کارت بازرگانی برای همه کسانی که امر واردات و صادرات کالا فعالیت دارند، ضروری است؛ پس برای دریافت بارنامه نیز باید این کارت را داشته باشید. در ادامه، مراحل کلی دریافت بارنامه را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
آماده سازی اطلاعات مورد نیاز
اولین قدم برای دریافت بارنامه آماده سازی اطلاعات مورد نیاز است. اطلاعات مورد نیاز عبارتند از:
- مشخصات فرستنده و گیرنده
- نوع و مشخصات کالا (وزن، حجم، تعداد، نوع بسته‌بندی)
- مبدا و مقصد حمل
- نوع وسیله نقلیه و مشخصات راننده (در حمل جاده‌ای)
شرایط حمل، بیمه، کرایه و تاریخ بارگیری نیز از جمله مشخصاتی است که باید آن‌ها را آماده کنید.
مراجعه به شرکت حملونقل یا متصدی مجاز
به یاد داشته باشید که فقط از طریق شرکت‌های حملونقل دارای مجوز رسمی یا نمایندگان قانونی آن‌ها باید بارنامه را دریافت کنید. در حملونقل بین‌المللی، وظیفه صدور بارنامه بر عهده نمایندگان خطوط کشتی‌رانی، شرکت‌های هواپیمایی یا راه‌آهن است. در حمل داخلی نیز بارنامه توسط شرکت‌های حملونقل و از طریق سامانه‌های رسمی صادر میشود.
ثبت در سامانه‌های رسمی در ایران
از جمله سامانه معتبر برای صدور بارنامه، سامانه سپهری است که برای حملونقل جاده‌ای، صدور بارنامه از طریق آن انجام میشود. شرکت حمل باید اطلاعات شما را در این سامانه ثبت کند.
پرداخت هزینه‌ها و عوارض
در این مرحله، باید همه هزینه‌های مرتبط به حمل، بیمه، عوارض و مالیات بر ارزش افزوده پرداخت شود. امکان پرداخت این هزینه‌ها به صورت الکترونیکی و از طریق درگاه‌های رسمی وجود دارد.
صدور و دریافت بارنامه
پس از ثبت اطلاعات و تایید نهایی، بارنامه به صورت رسمی صادر میشود و در اختیار نماینده حمل یا راننده قرار می‌گیرد. در صورتی که حملونقل کالا از طریق دریا یا هوا صورت گیرد، نسخه‌ای دیگر به گیرنده کالا یا بانک در جهت اعتبار اسنادی ارسال خواهد شد.
برای بارنامه‌های الکترونیکی نیازی به نسخه فیزیکی بارنامه نیست؛ مگر این که موارد خاصی پیش آید.
هزینه های خرید بارنامه چیست ؟
بخشی از هزینه ترخیص کالا از گمرک مربوط به صدور بارنامه است. صدور و دریافت بارنامه، هزینه‌هایی به دنبال دارد که با توجه به نوع حمل، مسیر، نوع کالا و شرایط قرارداد متغیر است. فرستندگان، گیرندگان و شرکت‌های حملونقل باید با این هزینه‌ها آشنا باشند تا بتوانند بودجه‌بندی دقیقی انجام دهند.
در ادامه، اصلی‌ترین هزینه‌های مرتبط با صدور بارنامه را مطرح می‌کنیم:
- کرایه حمل: کرایه حمل از مبدا تا مقصد بر اساس حجم، نوع کالا، فاصله مسیر و نوع وسیله نقلیه تعیین میشود.
- هزینه صدور بارنامه: برای صدور بارنامه، شرکت‌های حملونقل مبلغی را به عنوان حق‌الزحمه یا هزینه اداری دریافت می‌کنند.
- هزینه بیمه: برای جبران خسارت‌های احتمالی در طول مسیر، بیمه بارنامه صادر میشود. در صورت بیمه کردن، هزینه بیمه نیز به مجموع هزینه‌های صدور بارنامه اضافه میشود.
- عوارض و مالیات: در طول فرایند صدور بارنامه و حمل کالا، مالیات بر ارزش افزوده و عوارض گمرکی، ممکن است بسته به قوانین کشور اعمال شود.
- هزینه خدمات جانبی: خدمات جانبی مانند بسته‌بندی خاص، انبارداری، بارگیری و تخلیه یا حمل سریع‌تر نیز هزینه جداگانه دارند. در صورتی که از این خدمات استفاده کنید، هزینه آن به هزینه صدور بارنامه اضافه میشود.
- هزینه‌های سامانه‌ای برای بارنامه الکترونیکی: در صورتی که درخواست صدور بارنامه الکترونیکی را داده باشید، ممکن است هزینه‌هایی نیز بابت استفاده از پلتفرم یا خدمات دیجیتال پرداخت کنید.
هزینه‌های ذکر شده برای هر نوع حملونقل و هر منطقه، ممکن است متفاوت حساب شود. قبل از صدور بارنامه، بهتر است طرفین قرارداد در مورد هزینه‌های مربوط به آن صحبت کنند.
بارنامه مدرکی ضروری برای واردات کالا
یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین مدارک در فرایند واردات کالا، بارنامه است. در این مقاله به جواب سوال « بارنامه چیست » رسیدیم و دانستیم که این سند در تضمین سلامت، قانونی بودن و پیگیری محموله، نقش کلیدی بر عهده دارد. بارنامه، صحت ارسال کالا از مبدا به مقصد را نشان می‌دهد. همچنین مسئولیت‌های شرکت حملونقل، فرستنده و گیرنده را نیز مشخص خواهد کرد. بدون بارنامه معتبر ممکن است مشکلات حقوقی و تخلف در هنگام تحویل کالا، جریمه‌های مالی و حتی ضبط محموله صورت گیرد.
همه فرایندهای مربوط به ترخیص کالا و صدور انواع بارنامه را به راحتی با کمک مجموعه ترخیص سنتر انجام دهید. ما به شما کمک می‌کنیم تا بدون تاخیر و بدون جریمه، مراحل دریافت بارنامه را طی کنید. همین حالا از کارشناسان ترخیص سنتر مشاوره امور گمرکی دریافت کنید. در صورتی که سوالی دارید در بخش دیدگاه‌ها برایمان بنویسید، مشتاقانه پاسخگوی شما هستیم.
سوالات متداول
بارنامه چیست و چرا مهم است؟
سند رسمی برای حمل کالا است که شرایط حمل و مالکیت کالا را مشخص می‌کند و برای پیگیری و قانونی کردن حمل جزو الزامات است.
چگونه می‌توان بارنامه دریافت کرد؟
از طریق سامانه‌های رسمی و شرکت‌های حملونقل می‌توان بارنامه دریافت کرد. ارائه اطلاعات دقیق در مورد کالا و پرداخت هزینه‌های مربوط به آن ضروری است.
بارنامه فقط برای حمل بین‌المللی استفاده میشود؟
خیر، دریافت بارنامه برای حملونقل داخلی هم ضروری است. در واقع، هر نوع حملی نیاز به دریافت بارنامه دارد.
تفاوت بارنامه دریایی و بارنامه هوایی چیست؟
بارنامه هوایی قابل انتقال نیست و فقط نوعی رسید جهت دریافت کالا است؛ در مقابل، بارنامه دریایی قابلیت انتقال دارد و سند مالکیت کالا و قرارداد است.
بارنامه الکترونیکی معتبر است؟
بله، طبق قوانین جدید بین‌المللی و داخلی، بارنامه الکترونیکی معتبر است. از مزیت‌های این بارنامه می‌توان به کاهش جعل و سهولت پیگیری اشاره کرد.
