اگر به‌تازگی وارد دنیای تجارت بین‌المللی شده‌اید یا به‌عنوان یک بازرگان فعال در حوزه واردات و صادرات فعالیت می‌کنید، احتمالاً نام «سامانه EPL» به گوش‌تان خورده است. سامانه‌ای که در بسیاری از مراحل ترخیص کالا نقش محوری دارد و بدون آشنایی با آن، عملاً امکان انجام سریع و اصولی فرآیندهای گمرکی وجود ندارد.
شرکت ترخیص‌سنتر با سال‌ها تجربه تخصصی در حوزه ترخیص کالا، در این مقاله تلاش دارد تا به‌صورت جامع و کاربردی به معرفی سامانه EPL بپردازد. هدف ما این است که شما را با چیستی این سامانه، کاربردهای آن در ترخیص کالا، نحوه استفاده و خدماتی که ارائه می‌دهد آشنا کنیم. این راهنما بر پایه تجربیات عملی در مواجهه با چالش‌های روزمره گمرکی تهیه شده است و می‌تواند راهگشای بسیاری از پرسش‌ها و دغدغه‌های شما باشد.
سامانه EPL چیست؟
سامانه EPL که مخفف عبارت Electronic Packing List است، یکی از مهم‌ترین بخش‌های گمرک الکترونیکی کشور به‌شمار می‌رود. این سامانه با هدف یکپارچه‌سازی فرآیندهای گمرکی و تسهیل تجارت فرامرزی طراحی شده و به‌عنوان پنجره واحد تجارت فرامرزی گمرک ایران شناخته می‌شود. EPL نخستین‌بار در سال ۱۳۹۲ به‌صورت آزمایشی در یکی از گمرکات کشور اجرا شد و پس از نتایج موفق، در تمامی گمرکات ایران به‌صورت رسمی مورد استفاده قرار گرفت.
در فرآیندهای روزمره ترخیص کالا، از سامانه EPL به‌عنوان ابزاری کلیدی در نحوه اظهار کالا به گمرک ، بارگذاری اسناد، پیگیری مجوزها و رهگیری وضعیت ترخیص استفاده می‌کند. این سامانه با حذف فرآیندهای سنتی و حضوری، نه‌تنها سرعت انجام امور را افزایش داده، بلکه باعث شفافیت بیشتر و کاهش خطاهای انسانی در فرآیندهای گمرکی شده است.
با بهره‌گیری از سامانه EPL، امکان ثبت درخواست‌ها و پیگیری‌های گمرکی در هر زمان و مکان وجود دارد و کاربران می‌توانند بدون نیاز به مراجعه حضوری، بخش بزرگی از امور خود را مدیریت نمایند. این مسئله به‌ویژه برای واردکنندگانی که با حجم بالای کالای تجاری مواجه هستند، اهمیت زیادی دارد.
کاربرد سامانه EPL
سامانه EPL طی سال‌های اخیر به یکی از مؤثرترین ابزارهای گمرک الکترونیکی در ایران تبدیل شده است. این سامانه با هدف ساده‌سازی، تسریع و شفاف‌سازی فرآیندهای گمرکی طراحی شده و اکنون بخش قابل‌توجهی از عملیات مربوط به واردات و صادرات کالا از طریق همین سامانه انجام می‌شود.
اصلی‌ترین کاربرد این سامانه، امکان ثبت الکترونیکی اظهارنامه گمرکی است. پیش از این، اظهار کالا تنها از طریق مراجعه حضوری و ارائه مدارک کاغذی امکان‌پذیر بود که این روش علاوه بر زمان‌بر بودن، مستعد خطا و پیگیری‌های طاقت‌فرسا نیز بود. اکنون کاربران می‌توانند در بستر سامانه EPL، اطلاعات مربوط به کالای خود را به‌صورت دقیق ثبت کنند و این اطلاعات به‌صورت مستقیم در اختیار کارشناسان گمرک قرار می‌گیرد.
همچنین این سامانه به کاربران اجازه می‌دهد تا فرایند اظهار کالا و همچنین ترانزیت آن را از راه دور انجام دهند. با کمک این قابلیت، نیازی به حضور فیزیکی در گمرک برای شروع فرآیند ترخیص نیست. کاربران می‌توانند مجوزهای لازم را از سازمان‌های مرتبط همچون استاندارد یا بهداشت نیز در همین بستر دریافت کنند. امکان ارزش‌گذاری دقیق کالا، پرداخت هزینه‌های گمرکی به‌صورت آنلاین، پیگیری لحظه‌ای وضعیت پرونده‌ها، و تعیین وضعیت ارزیابی و مسیر ترخیص، از دیگر قابلیت‌هایی است که در سامانه EPL پیاده‌سازی شده است.
نحوه ثبت‌نام در سامانه EPL گمرک
فرآیند ثبت‌نام در سامانه EPL برخلاف تصور بسیاری از کاربران، به‌صورت کاملاً اینترنتی انجام نمی‌شود و برای دریافت اطلاعات اولیه ورود به سامانه، نیاز به مراجعه حضوری به یکی از گمرکات کشور وجود دارد. کاربران برای آغاز فرایند ثبت‌نام، باید ابتدا با در دست داشتن مدارک شناسایی و معرفی‌نامه رسمی شرکت یا کسب‌وکار خود به واحد انفورماتیک یکی از گمرکات اجرایی مراجعه کنند. در آنجا، اطلاعات هویتی و شغلی آن‌ها در سامانه ثبت می‌شود و پس از تأیید، یک نام کاربری و رمز عبور رسمی برای ورود به سامانه EPL در اختیارشان قرار می‌گیرد.
در نظر داشته باشید که ثبت‌نام تنها یک بار انجام می‌شود و پس از آن، کاربران می‌توانند در هر زمان با استفاده از اطلاعات دریافتی وارد سامانه شوند و از خدمات آن استفاده کنند.
نحوه ورود به سامانه EPL گمرک
پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور از واحد انفورماتیک گمرک، کاربران می‌توانند به‌آسانی وارد سامانه EPL شده و از خدمات آن بهره‌مند شوند. این سامانه از طریق نشانی اینترنتی epl.irica.ir در دسترس است و نیازی به نصب نرم‌افزار یا اپلیکیشن خاصی ندارد. تنها با یک مرورگر و اتصال به اینترنت، امکان دسترسی به پنل کاربری وجود دارد.
ورود به سامانه بسیار ساده است. در صفحه نخست، دو فیلد مشخص برای وارد کردن نام کاربری و رمز عبور وجود دارد. پس از وارد کردن اطلاعات و کلیک روی گزینه «ورود»، سامانه کاربر را به داشبورد اختصاصی خود منتقل می‌کند که شامل بخش‌هایی همچون ثبت اظهارنامه، مشاهده وضعیت مجوزها، پیگیری وضعیت ترخیص، پرداخت هزینه‌های گمرکی و سایر امکانات است.
یکی از نکات مهمی که کاربران باید در هنگام ورود به سامانه به آن توجه کنند، دقت در وارد کردن اطلاعات است. در صورت ورود چندباره‌ی اشتباه اطلاعات، حساب کاربری ممکن است موقتاً مسدود شود. همچنین پیشنهاد می‌شود از مرورگرهای به‌روز مانند Google Chrome یا Mozilla Firefox برای دسترسی بهتر به پنل کاربری استفاده شود، چرا که سامانه ممکن است با برخی مرورگرهای قدیمی یا کمتر شناخته‌شده سازگاری کامل نداشته باشد.
مدارک لازم برای ثبت‌نام در سامانه EPL گمرکی
فرآیند ثبت‌نام در سامانه EPL گمرک مستلزم ارائه مدارک مشخصی است که بسته به شخصیت حقیقی یا حقوقی متقاضی، متفاوت خواهد بود. این مدارک از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران برای احراز هویت، تأیید صلاحیت و صدور دسترسی به سامانه تعیین شده‌اند. آماده‌سازی دقیق و کامل این مدارک نقش مهمی در جلوگیری از تأخیر یا رد درخواست ثبت‌نام ایفا می‌کند.
برای اشخاص حقیقی، مدارک زیر موردنیاز است:
- گواهی عدم سوء‌پیشینه با تاریخ معتبر، صادرشده توسط مراجع قانونی
- کارت بازرگانی به همراه کپی آن
- اصل و کپی کارت ملی
- اصل و کپی شناسنامه
- حضور فیزیکی در یکی از گمرکات اجرایی جهت احراز هویت و فعال‌سازی حساب کاربری
برای اشخاص حقوقی، مدارک موردنیاز عبارت‌اند از:
- مدارک ثبتی شرکت شامل آگهی تأسیس، اساسنامه و کلیه آگهی‌های تغییرات
- کد اقتصادی
- گواهی عدم سوء‌پیشینه مدیرعامل و صاحبان امضای مجاز
- کارت بازرگانی شرکت به همراه کپی آن
- اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه مدیرعامل و صاحبان امضا
- حضور فیزیکی مدیرعامل و صاحبان امضای مجاز در یکی از گمرکات اجرایی
پیش از مراجعه به گمرک، توصیه می‌شود مدارک موردنیاز با دقت کامل بررسی شوند تا از بروز مشکلات احتمالی در فرآیند ثبت‌نام جلوگیری شود.
مزایای استفاده از سامانه EPL
با ورود تجارت ایران به عرصه دیجیتال، استفاده از سامانه‌هایی مانند EPL به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند ترخیص کالا از گمرک مطرح شده است. سامانه EPL نه‌تنها به‌عنوان یک ابزار الکترونیکی ساده، بلکه به‌عنوان یک سیستم جامع در مدیریت هوشمند فرآیندهای گمرکی عمل می‌کند.
نخستین و مهم‌ترین مزیت این سامانه، حذف بخش قابل‌توجهی از مراجعات حضوری به گمرک و سایر سازمان‌های مرتبط است. با امکان ثبت اظهارنامه، بارگذاری مدارک ترخیص کالا از گمرک ، دریافت مجوزها و پیگیری وضعیت ترخیص به‌صورت الکترونیکی، بسیاری از مراحل زمان‌بر و پرهزینه به‌سادگی از راه دور انجام می‌پذیرد. این موضوع نه‌تنها موجب صرفه‌جویی در زمان می‌شود، بلکه هزینه‌های جانبی را نیز به‌شدت کاهش می‌دهد.
مزیت دیگر EPL، افزایش شفافیت در فرایندهای گمرکی است. تمامی اقدامات و اطلاعات در این سامانه ثبت و قابل پیگیری هستند. این ویژگی به بازرگانان امکان می‌دهد تا بدون نگرانی از خطا یا فراموشی، روند ترخیص کالای خود را تحت نظر داشته باشند و در صورت نیاز، سوابق را بازیابی کنند.
همچنین، امکان ارزش‌گذاری دقیق کالاها و ارتباط سیستمی با بانک اطلاعاتی گمرک از دیگر مزایای این سامانه به‌شمار می‌رود. این قابلیت موجب کاهش اختلافات احتمالی بین ارزیاب و صاحب کالا شده و فرآیند ترخیص را به‌صورت عادلانه و استاندارد پیش می‌برد.
در نهایت، امنیت اطلاعات و حفظ حریم خصوصی کاربران از دیگر مزیت‌های قابل‌توجه EPL است. با توجه به حساسیت اطلاعات تجاری، وجود بستری امن و قابل‌اطمینان برای انجام فعالیت‌های گمرکی، نقش مهمی در جلب اعتماد بازرگانان ایفا کرده است.
سامانه EPL با تمام این ویژگی‌ها، گامی مهم در جهت تحقق گمرک هوشمند و مدرن در کشور محسوب می‌شود.
تفاوت کاربرد سامانه EPL و سامانه جامع تجارت در چیست؟
با گسترش زیرساخت‌های دیجیتال در تجارت خارجی کشور، دو سامانه مهم یعنی سامانه جامع امور گمرکی (EPL) و سامانه جامع تجارت (NTSW) به‌عنوان اصلی‌ترین بسترهای انجام فرآیندهای واردات و صادرات شناخته می‌شوند. در نگاه اول ممکن است این دو سامانه مشابه به‌نظر برسند، اما تفاوت‌های ساختاری و کارکردی مهمی میان آن‌ها وجود دارد.
سامانه EPL یک سامانه تخصصی و مختص گمرک است که عمدتاً برای انجام عملیات مربوط به اظهار کالا، ترخیص، دریافت مجوزهای قانونی مرتبط با گمرک و پرداخت هزینه ترخیص کالا از گمرک به کار می‌رود. در این سامانه، فرآیندهایی چون دوراظهاری، ارزش‌گذاری، تخصیص مسیر ارزیابی و صدور پروانه ترخیص به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود. بنابراین، EPL در واقع نقطه ورود رسمی کالا به چرخه بررسی گمرکی است.
در مقابل، سامانه جامع تجارت که تحت نظارت وزارت صمت فعالیت می‌کند، نقش اصلی را در مرحله قبل از ورود به گمرک ایفا می‌کند. این سامانه بستر ثبت سفارش کالا، تخصیص ارز، دریافت مجوزهای بین‌سازمانی و هماهنگی با نهادهایی مانند بانک مرکزی و سازمان توسعه تجارت را فراهم می‌سازد. به عبارت دیگر، سامانه جامع تجارت، دروازه ورود کالا به فرآیندهای قانونی تجارت خارجی است و تا زمانی که ثبت سفارش و تأییدهای اولیه در این سامانه انجام نشود، امکان استفاده از EPL برای ترخیص کالا وجود ندارد.
زیرمجموعه‌های سامانه EPL گمرک چیست؟
سامانه EPL به‌عنوان بستر اصلی اجرای گمرک الکترونیکی در کشور، مجموعه‌ای از زیرسامانه‌های تخصصی را در خود جای داده که هر یک بخشی از فرآیندهای گمرکی را پوشش می‌دهند. این زیرسامانه‌ها در تعامل با یکدیگر، ساختار یکپارچه‌ای به‌نام «سامانه جامع گمرکی» را تشکیل داده‌اند که به‌صورت متمرکز وظایف متعددی را در حوزه واردات، صادرات و ترانزیت کالا انجام می‌دهد.
از جمله مهم‌ترین زیرسامانه‌های EPL می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سامانه پرداخت متمرکز: که مسئولیت مدیریت کلیه پرداخت‌های مرتبط با حقوق و عوارض گمرکی را به‌عهده دارد و به کاربران امکان می‌دهد کلیه هزینه‌ها را به‌صورت الکترونیکی و از طریق درگاه‌های بانکی پرداخت نمایند.
- زیرسامانه کدینگ: که به طبقه‌بندی و مدیریت کدهای کالایی، تعرفه‌ها و استانداردهای مرتبط با هر کالا می‌پردازد و نقش مهمی در فرآیند ارزش‌گذاری و ارزیابی ایفا می‌کند.
- زیرسامانه احراز: که وظیفه بررسی هویت و صلاحیت کاربران را بر عهده دارد و از طریق آن دسترسی کاربران به بخش‌های مختلف سامانه کنترل می‌شود.
- مانیفست الکترونیکی: نیز زیرسامانه‌ای است که اطلاعات مربوط به بارنامه‌ها و محموله‌ها را به‌صورت یکپارچه و دیجیتالی ثبت می‌کند تا فرآیندهای ورود، خروج و ترانزیت کالا به‌دقت و شفافیت مدیریت شوند.
- سامانه ارزش کالا (TSC): یکی دیگر از اجزای کلیدی EPL است که مسئولیت بررسی و تعیین ارزش کالاهای وارداتی و صادراتی بر اساس اطلاعات موجود و سوابق قبلی را بر عهده دارد.
همچنین پنجره واحد گمرکی با عنوان EPL-CSW طراحی شده تا امکان ارتباط مستقیم و مؤثر میان گمرک و سایر سازمان‌ها، شرکت‌ها، بیمه‌ها و صاحبان کالا را فراهم کند. این زیرساخت به کاربران خارج از گمرک اجازه می‌دهد تا مراحل گمرکی مرتبط با کالاهای خود را از راه دور پیگیری کنند و با کارشناسان گمرک در ارتباط باشند.
زیرسامانه‌های EPL با ایجاد بستری هماهنگ و متمرکز، موجب ارتقاء شفافیت، کاهش مراجعات حضوری و تسریع در فرآیندهای گمرکی شده‌اند و نقشی اساسی در تحقق گمرک هوشمند ایفا می‌کنند.
تفاوت زمان ترخیص در گذشته و اکنون با سامانه EPL
تا پیش از راه‌اندازی سامانه EPL، فرآیند ترخیص کالا در گمرکات کشور، بیشتر به سبک سنتی و مبتنی بر مدارک کاغذی انجام می‌شد. این روش نه‌تنها نیازمند حضور مداوم صاحبان کالا یا نمایندگان آن‌ها در گمرک بود، بلکه به‌دلیل وابستگی زیاد به نیروی انسانی، سرعت انجام کارها پایین و میزان خطا بالا بود.
تا چند سال پیش، ترخیص کالا از گمرک در ایران یکی از پرچالش‌ترین بخش‌های تجارت خارجی بود. روندی که با کاغذبازی، صف‌های طولانی، رفت‌وآمدهای پی‌در‌پی به ادارات مختلف، و انبوهی از مدارک فیزیکی همراه بود. در بسیاری از موارد، ترخیص یک محموله‌ی وارداتی از کشوری مانند امارات یا چین، بیش از ۲۰ تا ۲۵ روز زمان می‌برد؛ آن هم در شرایطی که کشورهایی با ساختار گمرکی به‌روزتر، همین کار را ظرف ۳ تا ۴ روز انجام می‌دادند.
سامانه EPL که از اواسط دهه ۱۳۹۰ به‌تدریج در گمرکات کشور فعال شد، توانست این فاصله را تا حد زیادی کاهش دهد. با فراهم شدن امکان دوراظهاری، ارسال الکترونیکی مدارک، و ارتباط یکپارچه با نهادهای صادرکننده مجوز، فرایند ترخیص کالا در بسیاری از موارد به کمتر از یک هفته کاهش یافته است. در برخی گمرکات اجرایی، محموله‌هایی که اسناد آن‌ها به‌درستی تنظیم شده باشند، ظرف ۲ تا ۳ روز قابل ترخیص‌اند.
پیش از اجرای EPL، فرآیند ترخیص نیازمند ارائه هم‌زمان بیش از ۸ سند فیزیکی بود که برای هر مرحله باید جداگانه بررسی و تأیید می‌شد. علاوه بر احتمال مفقودی اسناد، هماهنگی بین واحدهای مختلف گمرک هم معمولاً با تأخیر و ناهماهنگی همراه بود. اما اکنون، بارگذاری اطلاعات و اسناد در سامانه، همه بخش‌های مرتبط را به‌طور هم‌زمان در جریان قرار می‌دهد و این موضوع هم سرعت رسیدگی را بالا برده و هم شفافیت فرآیندها را افزایش داده است.
اثرگذاری سامانه EPL فقط محدود به زمان نیست. کاهش مدت‌زمان ترخیص، هزینه‌های جانبی مانند انبارداری، خواب سرمایه و کارمزد خدمات واسطه‌ای را به‌شدت کاهش داده است. برای مثال، در مواردی که ترخیص یک محموله ۱۵ میلیارد تومانی قبلاً نیاز به بیش از ۲۰ روز زمان و هزینه‌ای بالغ بر ۱.۵ میلیارد تومان داشت، اکنون همان فرآیند با هزینه‌ای کمتر از ۵۰۰ میلیون تومان و در کمتر از یک‌سوم زمان انجام می‌شود.
سامانه EPL با تبدیل فرآیند سنتی گمرک به یک سازوکار الکترونیکی، نه‌تنها تسهیل‌کننده تجارت در داخل کشور شده، بلکه موجب نزدیک شدن استانداردهای اجرایی ایران به روندهای بین‌المللی شده است؛ مسیری که همچنان نیازمند توسعه، آموزش و هم‌راستایی بیشتر بین دستگاه‌های مختلف است.
آشنایی با سامانه EPL؛ راه تسریع فرآیند ترخیص
سامانه EPL به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای دیجیتال در حوزه گمرک، بدون شک نقشی کلیدی در تسهیل این روند ایفا کرده است. با این حال، باید به این نکته توجه داشت که آشنایی صرف با این سامانه، لزوماً به‌معنای سهولت در ترخیص نیست.
واقعیت این است که فرآیند ترخیص کالا همچنان پیچیده، چندمرحله‌ای و وابسته به جزئیات فراوان قانونی و اجرایی است. هرچند EPL بسیاری از کارها را از شکل حضوری به فرایندهای الکترونیکی منتقل کرده، اما هنوز هم شناخت دقیق از مقررات گمرکی، نحوه تعامل با سازمان‌های همکار، انتخاب مسیرهای صحیح ارزیابی، و ثبت بی‌نقص اطلاعات، نیازمند تجربه و تخصص است.
در اینجاست که نقش شرکت‌هایی مانند ترخیص‌سنتر برجسته می‌شود. این مجموعه، با اتکا به تیمی متخصص و سال‌ها تجربه عملی در کار با سامانه EPL و سایر زیرساخت‌های گمرکی، توانسته است بسیاری از پیچیدگی‌های ترخیص را برای مشتریان خود به فرآیندهایی روان و سریع تبدیل کند. استفاده از خدمات شرکت‌های واسط مانند ترخیص‌سنتر، به‌ویژه برای افرادی که به‌تازگی وارد عرصه تجارت شده‌اند یا با حجم بالای واردات و صادرات سروکار دارند، یک انتخاب هوشمندانه و زمان‌بر است.
شرکت ترخیص‌سنتر آماده است تا در تمامی مراحل، از ثبت اظهارنامه تا خروج نهایی کالا از گمرک، در کنار تجار و بازرگانان باشد و با استفاده از امکانات سامانه EPL، فرآیند ترخیص را در کمترین زمان ممکن و با بالاترین دقت انجام دهد.
در صورتی که نیاز به راهنمایی دارید و یا سوالی دارید در بخش کامنت با ما در میان بگذارید تا کارشناسان ترخیص سنتر به سوالات شما پاسخ دهند.
